پژوهشگران آلمانی در پژوهشی جدید موفق شدند ترکیبات شیمیایی خاصی را از پوست سمندر آکسولوتل (Axolotl) استخراج کنند که نه‌تنها در نابودی سلول‌های سرطانی پستان مؤثر بوده، بلکه توانسته‌اند باکتری‌های فوق‌مقاومی مانند MRSA را نیز از بین ببرند. این یافته می‌تواند دروازه‌ای تازه به سوی داروهای ضدسرطان و جایگزین‌های آنتی‌بیوتیکی باز کند.

موجودی بازسازی‌گر با خواص درمانی پنهان

آکسولوتل، دوزیستی بومی دریاچه‌های مکزیک، سال‌هاست که به خاطر توانایی خارق‌العاده‌اش در بازسازی اندام‌ها، قلب و حتی مغز، در مرکز توجه دانشمندان قرار دارد. اما آنچه به‌تازگی توجه پژوهشگران را جلب کرده، نه بازوهایش، بلکه مخاط پوستی‌اش است.

مخاط تولیدشده بر سطح پوست این دوزیست دارای پپتیدهایی ضد میکروبی (AMPs) است که از بدنش در برابر عوامل بیماری‌زا محافظت می‌کنند. تیمی از محققان در دانشگاه پزشکی هانوفر آلمان این پپتیدها را استخراج کرده و موفق به سنتز بیش از هزار نمونه شدند. از میان آن‌ها، ۲۲ پپتید به‌عنوان گزینه‌های امیدبخش برای بررسی بیشتر انتخاب شدند.

استخراج مخاط بدون آسیب و کاملاً انسانی

برای جمع‌آوری مخاط، محققان به آرامی بدن سمندرها را با دستکش استریل ماساژ دادند و مخاط به‌دست‌آمده را با کاردک‌های مخصوص برداشتند. تمام مراحل مطابق با دستورالعمل‌های قانون حمایت از حیوانات آلمان انجام شد. لازم به ذکر است که تمامی آکسولوتل‌های مورد استفاده در این پژوهش از مراکز پرورش کنترل‌شده و نه طبیعت گرفته شده بودند.

سمندر آکسولوتل – دوزیستی شگفت‌انگیز با توانایی بازسازی و حالا با خاصیت ضدسرطان و ضدباکتری

پپتیدهای ضد میکروبی امیدی نو در برابر مقاومت دارویی

پپتیدهای ضد میکروبی به دلیل سازوکار متفاوت‌شان نسبت به آنتی‌بیوتیک‌های رایج، کمتر مستعد ایجاد مقاومت دارویی هستند. این مولکول‌ها دارای ساختاری خاص‌اند؛ از یک‌سو قطب مثبت دارند و از سوی دیگر بخش‌های آب‌گریز، که به آن‌ها اجازه می‌دهد به دیواره‌ی سلولی باکتری‌ها بچسبند. پس از اتصال، یا سوراخی در دیواره ایجاد می‌کنند، یا به مولکول‌های کلیدی متصل شده و عملکرد سلول را مختل می‌سازند و  نتیجه‌ی آن مرگ سلول باکتری است.

پیروزی بر MRSA؛ تهدیدی جهانی

از میان پپتیدهای مورد بررسی، چهار مورد علیه باکتری  (Methicillin-resistant Staphylococcus aureus) MRSA، یکی از خطرناک‌ترین عوامل عفونت‌های بیمارستانی، اثر چشمگیری نشان دادند. در برخی موارد، این پپتیدها حتی مؤثرتر از داروی وِنکومایسین، یکی از آنتی‌بیوتیک‌های ذخیره، عمل کردند.

دکتر پیتر فوگت، یکی از نویسندگان این تحقیق می‌گوید: «نتایج در مورد MRSA بسیار قابل‌توجه‌اند. با توجه به استفاده بی‌رویه از آنتی‌بیوتیک‌ها در پزشکی و کشاورزی، مقاومت دارویی در حال افزایش است و نیاز به جایگزین‌های مؤثر حیاتی است.»

MRSA نوعی باکتری فوق‌مقاوم در برابر آنتی‌بیوتیک‌هاست که درمان آن بسیار دشوار است، اما برخی پپتیدهای طبیعی استخراج‌شده از سمندر آکسولوتل توانسته‌اند به‌طور مؤثر با آن مقابله کنند.

حمله به سرطان بدون آسیب به بافت سالم

یکی از جالب‌ترین نتایج تحقیق، اثر ضدسرطانی سه پپتید منتخب بود. این ترکیبات در محیط آزمایشگاهی باعث مرگ سلولی برنامه‌ریزی‌شده در سلول‌های سرطان پستان شدند، بدون آنکه به سلول‌های سالم بافت سینه آسیبی وارد کنند.

بیولوژیست سارا اشتراوس از مدرسه پزشکی هانوفر می‌گوید: «پپتیدها توانستند سلول‌های سرطانی را هدف قرار دهند، در حالی که به سلول‌های سالم آسیبی نرساندند. این ویژگی می‌تواند در توسعه‌ی داروهای ضدسرطان هدفمند بسیار ارزشمند باشد.»

تصویری ساخته شده توسط کامپیوتر از سلول‌های سرطانی

منبع:

Dastagir, N., Liebsch, C., Kutz, J., Wronski, S., Pich, A., Obed, D., … & Strauß, S. (2025). Identification of antimicrobial peptides from the Ambystoma mexicanum displaying antibacterial and antitumor activity. PLoS One, 20(3), e0316257.